Analisis Struktur Karya Sastra Prosa Bahasa Jawa
TUGAS BASA JAWA
KD: ANALISIS ISI LAN STRUKTUR KARYA
SASTRA PROSA
“KIBLAT
URIPKU”
DENING
MBAH NGIN
PETHIKAN
SAKING :
DJAKA
LODANG EDISI NO. 12 (18/8/2012; SETU WAGE, 30 PASA 1945 WAWU)
DIPUNANALISIS
DENING :
AISYAH
NURUL IQLIMA (4 / XI MIPA 2)
SMA
NEGERI 1 PAKEM
TAHUN
AJARAN 2016/1017
Analisis
Cerkak “Kiblat Uripku”
Resume
cerkak :
Paraga
“Aku” urip ing satengahe wong-wong kang padha seneng tumindak dosa, nengenake
tumindak-tumindak kang nista. Paraga “Aku” uga kelingan piwulange para winasis,
menangi jaman edan yen ora ngedan ora kaduman, sapa jujur ajur. Piwulang iki
kaya-kaya nyocogi apa sing dilakoni. Sing gelem korupsi, nyatane uripe luweh
moncer, kesenengan donya prasasat meh kabeh bisa klakon! Ananging paraga “Aku”
sing jarene sok suci, sok kemresik, urip pas-pasan. Kok sing doyan korupsi bisa
nukoni lemah nang ngendi-endi, malah duwe usaha kos-kosan pisan. Paraga “Aku”
banjur mikir “Apa yen kepengin reja uripku kudu melu ngono? Dhuh Gusti
paringana kiyat kula ndherek lan mundhi sedaya dhawuh Panjenengan. Gusti wis
paring rohmat kang ora bisa digunggung, apa ya aku isih kudu kufur?”
Paraga
“Aku” dadi nguda rasa... “Melas temen marang anak bojoku, seprana-seprene
durung nate menangi rejnaning jaman.” Tanpa dinuga sisihane marani paraga “Aku”
kang lagi ngenam-nam nasib. Paraga “Aku” banjur njaluk ngapura marang bojone
apa dene anak-anak amarga paraga “Aku” durung bisa nuruti kabeh kepinginan anak
bojo kaya kanca-kancane kantor kang moncer uripe. Ananging bojone malah bangga
amarga miturut bojone paraga “Aku” iku wong sing pungguh marang bebener, ora
gampang kaglewar marang blerenge donya, lan ora gampang nyahak dhuweke liyan
yen pancen dudu hake. Miturut paraga “Aku”, awake dhewe kudu bisa nampa apa
kang pancen dadi hak e awake dhewe.
Paraga
“Aku” dadi matep yen kiblatku ya..agamaku. Donya, mung gawe blereng mripat kang
sipate njlomprongake...
Unsur
intrinsik cerkak:
1.
Tema
Cerkak
“Kiblat Uripku” nggadhahi tema perkawis moral.
2.
Latar
(setting)
a. Latar
papan
1) Kantor,
bukti : Pitakonku marang Joko sing jarene minangka Don Juan e kantorku.
2) Omah,
bukti : Bojoku banjur dakbopong mlebu ing kamar.
b. Latar
wekdal
1) Wengi,
bukti : “Durung sare Mas? Sajak ana sing dipenggalih?”
c. Latar
kawontenan
1) Gayeng,
bukti : “Apa kira-kira Pak Kyai kagungan pandhangan pa arep mundhut presa
bagaimana cara memulainya...?” Jawabe
Joko karo setengah ngece, karo nerusake celathune.
2) Romantis,
bukti: “Wah.. ora..ora Yang, sliramu wis sampurna, malah aku akeh kekurangane,
aku ora ngidung ora nembang, lair batin aku ora kepengin duwe ban serep.”
Mengkono ucapku karo ngelus bojoku sing langsung lungguh ana pangkonku.
3.
Alur(plot)
Cerkak
“Kiblat Uripku” ngangge alur maju, amargi cariyosipun tansah lumampah majeng.
4.
Watak
a. Joko:
seneng selingkuh, sak kepenake dhewe
Bukti: Pitakonku marang
Joko sing jarene minangka Don Juan e kantorku.
Jawabane Joko kaya
ora rumangsa dosa blas marang tumindhake kuwi.
b. Aku:
jujur, ora gampang keglewar marang blerenge donya
Bukti: Aku bangga Mas,
kagarwa panjenegan dalem, wong sing pungguh marang bebener, ora gampang
kaglewar marang blerenge donya, lan ora gampang nyahak dhuweke liyan yen pancen
dudu hake.
c. Bojoku:
wicaksana
Bukti: “Ngene ya Mas...
awake dhewe kuwi uripe kontrak karo sing Maha Kuwasa, awake dhewe sadrema
kawula, sing kudu taat marang sakabehing dhawuhe,...............
5.
Nilai
(amanat)
Awake dhewe sadrema kawula, sing kudu taat marang
sakabehing dhawuhe, lan ngedohi kabeh larangane, tumemen anggone ngibadah,
njejegake bebeber ing sadhengeh papan, suka paring kasaenan marang
sapadha-padha lan migunani tumrap titah salumahing bumi sakuberebing langit.
6.
Cara
panyerat nyariyosaken (sudut pandang)
Cara panyerat nyariyosaken cerkak “Kiblat Uripku”
minangka tiyang kapisan, panyerat ndherek minangka paraga ing cariyos ingkng
kacariyosaken.
7.
Gaya
bahasa/lelewaning basa
a. Alegori
1) Aku
uga kelingan piwulange para winasis, menangi jaman edan yen ora ngedan ora
kaduman, sapa jujur ajur.
2) Donya
mung gawe blerenge mripat kang sipate njlomprongake.
b. Simile
1) Pitakonku
marang Joko sing jarene minangka Don Juan e kantorku.
2) Dados
kesimpulane selingkuh niku padha kalih ngrabuk nyawa.
c. Personifikasi
1) Aku
uga mtur nuwun nang sliramu kang tansah nandur akhlak sing apik lan bebudene
bocah kang ngerti ungah-ungguh.
d. Sarkasme
1) Akeh
sing wis kena lara batin, malik tinggal apa dene lali mula bukane
e. Metafora
1) Panyanggahku,
aja-aja aku katut diarani anut grubyug digebyah uyah kaya kanca kantorku.
Kaendahan
cerkak
Cocok
kaliyan kawontenan sakmenika, nedahaken perkawis kabeciakan.
Alasan: Cerkak “Kiblat Uripku”
nyriosaken menawi sakmenika jaman edan, kathah ingkang korupsi, selingkuh,
seneng tumindak dosa, nengenaken tumindak-tumundak kang nistha, lsp. Ananging
tokoh “Aku” nedahaken bilih kita kedah puguh marang bebener, mboten gampang
keglewar marang blerenge donya, mboten gampang nyahak duweke liyan yen pancen
dudu hake, taat marang sakabehing dhawuhipun Pangeran lan nebihi sedaya
laranganipun.
Unsur
ekstrinsik
1.
Nilai-nilai
ing salebeting cariyos
a. Agami
Bukti : Aku dadi
mantep..kiblatku ya..agamaku. Donya, mung gawe blerenge mripat kang sipate
njlomprongake...
b. Sosial
Bukti: Apa aku kudu miris
nyawang sepak terjange manungsa saiki? Akeh sing wis kena lara batin, malik
tinggal apa dene lali mula bukane.
Aku urip ing satengahe
wong-wong kang padha seneng tumindak dosa, nengenake tumindak-tumindak kang
nistha.
2.
Latar
belakang gesangipun panganggit
Saking cariyos punika saget dipun mangertosi bilih
panganggit menika gesang ing lingkungan ingkang heterogen lan panganggit menika tiyang ingkang peka kaliyan kahanan
sosial ing sakiwa tengenipun.
3.
Kahanan
sosial rikala cariyos punika dipundamel
Cariyos punika dipundamel rikala jaman edan. Rikala
cariyos punika dipundamel kathah ingkang seneng tumindhak dosa, nengenaken
tumindak nistha, korupsi, selingkuh, lsp. Ananging tasih wonten tiyang ingkang
puguh marang bebener, lan lebihi sedaya laranganipun Pangeran.
Komentar
Posting Komentar